Kemik Yoğunluğu Ölçümü (Kemik Taraması)
Kemik Mineral Yoğunluğu Ölçümü Testi (KMY, BMD)
Kemik yoğunluğu ölçümü (kemik taraması testi) nedir?
Kemik mineral yoğunluğu (KMY) = BMD (Bone Mineral Density)
Kemik yapısının önemli kısmını içerisindeki kalsiyum ve fosfor gibi mineraller oluşturur.Kemik yoğunluğu (dansitesi) ölçüm yöntemlerindeki amaç kemiğin bu mineral kısmının miktarsal oranını belirlemektir. Kemikteki minerallerin kaybı ne kadar fazla ise yoğunluk o miktar düşük ölçülür, bu durumda kemik mineral yoğunluğu azalmış yani kemik erimesi (osteoporoz) meydana gelmiş şeklinde yorum yapılır. Kemik mineral yoğunluğu ölçümü kadınlarda, erkeklerde, çocuklarda bazı durumlarda yapılması gereken bir tetkiktir, bu yazıda kadınlarda özellikle menopoza bağlı kemik erimesi durumunda kemik yoğunluğu ölçümlerinden bahsedilecektir.
Kemik mineral yoğunluğu ölçümü sıklıkla kemik taraması, kemik taraması tahlili, kemik taraması testi, kemik erimesi testi, kemik tarama filmi, kemik erimesi filmi gibi de isimlendirilmektedir. Kısaca KMY veya BMD şeklinde yazılır.
Kemik yoğunluğu ölçümü kimlere ve ne zaman yapılır?
• Menapoz sonrasında
• 65 yaş üzeri kadınlarda
• Steroid ilaçlar gibi kemik kaybına neden olan ilaçları kullananlar
• Kendisinde veya annesinde kalça kırığı hikayesi olan hastalar
• Tip 1 diabet, karaciğer ve böbrek hastalığı olanlar
• Ciddi hipertiroidi hastaları
• Hafif bir travma ile kırık oluşan hastalar
• Röntgen filminde kemik erimesi (osteoporoz) veya omurga kırığı şüphesi gözlenen hastalar
Kemik tarama testi ne sıklıkla yapılır?
Kemik yoğunluğu ölçümü menopoz sonrasında ortalama 2 yılda bir yapılmakla beraber risk faktörleri varlığında daha sık yapılabilir veya kemik yoğunluğu iyi olan risk faktörü olmayan kişilerde 3-5 yılda bir gibi daha seyrek yapılabilir.
Kemik mineral yoğunluğu ölçümü (kemik tarama testi) nasıl yapılır?
Kemik mineral yoğunluğu saptamak için günümüzde en sık kullanılan DEXA (DXA diye de kısaltılabilir) yöntemi basit, kısa süren, ağrısız bir yöntemdir. Hasta resimde görüldüğü gibi cihaz üzerine yatar ve bu pozisyonda işlem gerçekleştirilir. Hasta çok az miktarda radyasyon ışınına maruz kalır, alınan radyasyon miktarı bir akciğer röntgen filmindeki dozun onda biri kadardır neredeyse. Omurganın bel kısmı (L1-L4) ve kalçaya (femur) çekim yapılır genellikle. Çekim en fazla 10 dakika sürer ve çekim sonrasında sonuç raporu genellikle yarım saat içerisinde hastaya verilir.
Ölçümün yapılacağı gün hastanın aç veya tok olması fark etmez. Önceden bir ilaç alması gerekmez. Çekim alanına girmemesi için üzerinde metal düğme, kemer, fermuar olmayan kıyafetler tercih edilmemelidir. Çekim alanına metal girmediği sürece elbise ile de çekim yapılabilir ancak bazen bazı kıyafetler çıkarmanız istenebilir.
Çekim sırasında omurganın bel bölgesinin düzleşmesi için (lordozun düzleşmesi için) hastanın bacakları karnına doğru gelecek şekilde çekilerek destek üzerine konur.Kalça çekiminde bacak yani femur kemiği içe doğru çevrilir (iç rotasyon).
Kemik yoğunluğu ölçümü neden yapılır?
Başlıca sebep kişide kemik erimesi (osteoporoz) varlığını araştırmaktır. Bunun yanı sıra kırık riskini belirlemede kullanılır. Kemik erimesi olan hastalarda kalça kırıkları ve omurga kırıkları daha sık görülür. Kemik mineral yoğunluğu (DEXA) ölçümünde saptanan T-skor değeri ile kırık riski arasında doğrudan ilişki saptanmıştır. T-skoru ne kadar düşükse kemik erimesi o kadar fazladır ve kırık riski de aynı oranda üstsel olarak artmaktadır. Ayrıca kemik erimesi için tedavi verilen hastalarda tedavi ile meydana gelen değişimi ve tedavinin faydasını gözlemek için de belli aralıklarla kemik yoğunluğu ölçümü yapılır.